Doktora Tezi Hazırlama
Doktora tezi hazırlama süreci ile ilgili bilgi vermeden önce değinmek istediğimiz bir husus var. Akademik eğitimin diğer branşlarına göre doktora seviyesinde eğitim farklı bir şekilde ele alınmalıdır. Bunun nedeni doktora seviyesinde eğitim gören bir öğrencinin büyük oranda akademik kariyerine devam edecek olmasıdır. Üniversitelerde akademisyen olarak görev yapabilmek için doktora seviyesi eğitimi tamamlamak şarttır. Dolayısıyla doktora tezi hazırlama akademik kariyerin en temel adımlarından birisi olarak ele alınabilir. Lisans ya da yüksek lisans seviyesinde hazırlanan tezlerden farklı olarak doktor tezleri çok daha kapsamlıdır. Ancak bu durum doktora tezinin önemini açıklamak için yeterli değildir. Geleceğini tasarlayan doktora seviyesi öğrenciler, ilgi çekici ve özgün bir tez çalışması ortaya koymak durumundadır. Tüm bunlar doktora tezi hazırlama sürecinin bambaşka bir şekilde değerlendirilmesini gerektiren birkaç kriter arasında gösterilmektedir. Gelin bir doktora tezinin hazırlanmasında nelerin dikkate alınması gerektiğini birlikte değerlendirelim.
İÇİNDEKİLER
1-) Doktora Tezi Ne Amaçla Yazılır?. 2
2-) Hangi Programlar İçin Tez Yazmak Gerekir?. 2
3-) Doktora Tezi Nasıl Yazılır?. 3
4-) Doktora Tezi Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler 4
5-) Doktora Tezlerinde Savunma Süreci 4
1-) Doktora Tezi Ne Amaçla Yazılır?
Giriş kısmında kısaca değindiğimiz üzere doktora tezi yazılmasındaki başlıca amaç akademik kariyeri sürdürmektir. Akademisyenlik hedefi ya da hayaliyle eğitimini sürdüren öğrenciler doktora tezi yazmak durumundadır. bunun bir tercihten ziyade zorunluluk olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Elbette herkesin akademisyen olmak için doktora tezi yazdığını söylemek mümkün değildir. Yaşam boyu eğitim felsefesi ile eğitim hayatını sürdüren pek çok kişinin de doktora eğitimi alması olasıdır. Ayrıca gündelik yaşamında ya da mesleki kariyerinde saygınlık ve statü sahibi olmak isteyen kişiler de doktora tezi yazmaya yönelebilir. Paylaşılan örneklerin de destekleyeceği üzere herkesin doktora tezi hazırlama için farklı bir amacı olabileceği Görülmektedir. Ancak biz bu yayın içerisinde akademik kariyerini sürdürmek isteyen çalışma sahiplerini odak noktasında tutarak bilgi vermeye özen göstereceğiz. Bu nedenle doktora tez ne amaçla yazılır sorusuna akademisyen olma hedefiyle bu yolda yürüyen çalışma sahipleri perspektifinden açıklamalar getireceğiz.
2-) Hangi Programlar İçin Tez Yazmak Gerekir?
Hangi programlar için tez yazmak gerekir sorusuna verilebilecek yanıt tezli programlar şeklindedir. Ancak böyle bir sorunun varlığı konu hakkında bilgi eksikliği ya da karmaşasının ürünü olduğundan kısa da olsa açıklama fayda vardır. Fakülte eğitimi sona erdikten sonra yüksek lisans seviyesi eğitime geçirilmekte, bu eğitim başarılı şekilde tamamlandıktan sonra çeşitli yeterlilikler eşliğinde doktora seviyesi eğitim başlamaktadır. O halde lisansüstü eğitim alan öğrenciler için tez yazmanın bir gereklilik olduğu söylenebilir. Bunun dışındaki bir seçenekte alınan lisansüstü eğitimin tamamlanmasına mümkün olmadığı gün gibi ortadadır. Aynı durum doktora tezi hazırlama olarak doktora programlarındaki öğrencilerin karşısına çıkmaktadır. Kısacası lisans seviyesinden sonra eğitiminize devam etmek istiyorsanız tez yazmanın kaçamayacağınız bir zorunluluk olduğunu benimsemenizde fayda vardır. Eğer tezsiz programlarda yüksek lisans eğitimine devam ediyorsanız böyle bir zorunluluk yoktur ancak söz konusu seçenekte de bitirme projesi hazırlamak zorundasınız. Tezsiz yüksek lisans bitirme projelerinin de benzer ilkeler ile yazıldığı düşünülürse tez yazmanın ya da bu konuda bilgi sahibi olmanın bir tercih olmadığı anlaşılacaktır.
3-) Doktora Tezi Nasıl Yazılır?
Çalışmanın içeriği veya çalışma sahibinin izleyeceği yola göre farklı örnekler görülse de doktora tezi nasıl yazılır sorusuna yanıt olarak verilmesi gereken önemli hususlar vardır. Kanaatimizce bunların başında özgün bir çalışma konusu seçilmesi gelmektedir. Doktora seviyesi dışındaki diğer tüm tezlerle ilgili kaynak çeşitliliği olan konuları tercih etmenizi farklı yayınlarda sık sık vurguladık. Doktora tezi için ise böyle bir durum söz konusu değildir. Özellikle yapacağınız saha araştırmasının hipotezlerinin özgün olması gereklilikten öte bir zorunluluktur. Sadece özgün hipotez, doktora tezi yazımında belirleyici kriter değildir. Kaynaklarınızın büyük bir kısmının yabancı literatürden olması iyi bir doktora tezi için gerekenler arasındadır. Çünkü doktora seviyesinde eğitim gören bir öğrencinin İngilizce bilme gibi bir sorunu olmadığı düşüncesiyle hareket edilmektedir. Doktora tezlerinin nispeten uzun olması yazılı olmayan bir kuraldır. bizim açımızdan bu durum güçlü bir şekilde akan suyun önüne set çekilmesi niteliği taşır. Çünkü akademik bir çalışmanın başarısı sayfa sayısı ile ölçülmekten uzaktır. esas olan doktora çalışmasında araştırmacının özgün konulara değinmesi ve farklı bir perspektif sunabilmesidir. Lisans ya da yüksek lisans tez dönemlerinde olduğu gibi doktora tezi hazırlama döneminde de çalışma sahibinin yani öğrencinin danışmanı ikna etmesi gerekmektedir. dolayısıyla doktora tezi yazarken danışman hocanızla sık sık görüşme yapınız. Araştırdığınız konu hakkında ne kadar nitelikli olursanız olun, danışman mutlaka sürece dahil edin. Aksi taktirde Okyanus’u aşıp derede boğulma riskiniz oldukça yüksektir.
4-) Doktora Tezi Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Doktora tezi yazma sürecinde akademik ilkelere dair büyük farklılıklar yoktur. Yani bu süreç içerisinde alıntı oranına dikkat etmeli, doğrulanabilir kaynak kullanmalı, biçim olarak istenenlere yanıt verebilmelisiniz. Bunları zaten daha önceki eğitim seviyelerinden biliyor olabilirsiniz. O halde biz de sizin için nispeten daha değerli ayrıntılara değinerek ilerleyelim. İyi bir doktor tezi için yüksek oranda yabancı kaynak kullanımı olmazsa olmazlar arasındadır. Bugüne kadar karşılaştığımız senaryolar kullanılan kaynakların en az yarısının İngilizce olmasının beklendiğini göstermiştir. Labirentin son aşamasında başlangıca dönmemek için %50’den daha fazla yabancı kaynak kullanmanız, kendinizi garantiye almanız açısından faydalıdır. Saha araştırmasının bulgularını hipotezler ile uyumlu bir şekilde sunarken tartışma bölümünü de tasarlamalısınız. Eğer doktora seviyesinde eğitim alıyorsanız hazırladığınız tezin benzer konuda yapılan akademik çalışmalardan hangi yönleriyle ayrıldığını ortaya koymanız gerekiyor. Bu da iyi bir tartışma yazılması ile mümkün oluyor. Tartışma bölümünde işlem yaparken danışman hocanızdan örnek çalışma isteyiniz. Böylece boşa kürek çekmek yerine sizden beklenen şekilde tartışma yazabilirsiniz. Özgün bir çalışma ortaya koydunuz ve belirttiğimiz aşamaya kadar getirdiniz, ancak yine de sürecin başarısız olma riski vardır. Söz konusu riski minimum düzeye indirecek ayrıntı ise özet sonuç bölümlerinin iyi yazılmasıdır. Bu kısımlarda kaynak kullanmamak gerektiğini bildiğinizi düşünüyoruz. Yine çalışmanın can alıcı noktalarını doğru yerlerde vurgulayarak çalışmayı inceleyen herkesin dikkatini çekebilirsiniz. Belirtilenler dışında doktora tezi hazırlama hakkında dikkat etmeniz gereken hususlardan birisi de çalışmaya hakim olduğunuzu göstermek ve bu çalışmanın tamamen sizin eseriniz olduğu mesajını vermektir.
5-) Doktora Tezlerinde Savunma Süreci
Doktora tezlerinde savunma süreci kendisine özgü bir yapıya sahiptir. Jüri üyelerinin beş öğretim üyesinden oluşması bu kapsamda öne çıkan temel husustur. Başka bir deyişle yüksek lisans tezinizi savunurken üç kişiyi ikna etmeniz gerekiyordu, ancak doktora tezinizi savunurken ikna etmeniz gereken akademisyen sayısı beştir. Yalnızca bu durum dahi savunmaya giren öğrenciler de gerilim meydana getirebilir. Eğer siz çalışmanıza yeterince hakimseniz bu gerilimden hızla uzaklaşırsınız. Sonuçta jüri üyeleri sizin yaptığınız bir çalışma hakkında sorular yöneltecektir. Haliyle doktora tezi hazırlama işlemlerinin sonundaki savunma süreci sonrasında başarılı olabilmek için atomu parçalamaya gerek yoktur. Hazırladığınız sunumda yer vereceğiniz bölümler özenle seçilirse jüri üyelerinin doktora teziniz hakkında size neler soracağını büyük oranda belirleyebilir, yani jüriyi dolaylı olarak yönlendirebilirsiniz. Doktora tezinizin neyi amaçladığı ve neyi elde ettiği konusunda ne kadar özgün ve etkili bir yanıt verirseniz başarılı olma ihtimaliniz o kadar artacaktır. Unutmayın, hangi seviyede olursa olsun tez savunma süreci ürününüzü pazarlama niteliği taşır. Siz sahip olduğunuz ürünün hangi özelliklerini öne çıkarmak isterseniz bunu yapabilirsiniz. Başarılı olmanız için ise ürünün diğer ürünlerden ayrılan yönlerini dile getirmeniz gerekecektir. Aynı şekilde pazarlama beceriniz ile ürününüzün olası defolarını örtebilir ve ilgiyi farklı özelliklere çekebilirsiniz. Bu perspektif ile hareket etmeniz salondan çıktığınızda doktora tezinizi enstitüye onay için imzalatmanızı sağlayacaktır.
Hayatın içerisinde herhangi bir alanda etkili bir ön hazırlık yapılması o alanda başarı sağlanabilmesinin belirleyicileri arasında gösterilmektedir. Bir topluluk önünde konuşma yapacak olan yönetici, müsabakaya çıkacak olan sporcu ya da antrenör, yeni ürünü farklı pazarlarda satabilmek isteyen bir işletme ne kadar iyi bir hazırlık yaparsa o oranda başarılı olacaktır. Bu ve benzer örneklerin bir dağ gibi sıralanması mümkündür. Öneri formu hazırlama da başarılı bir tez süreci geçirmenin ön koşulları arasında gösterilen bir nevi hazırlık çalışmasıdır. O yüzden hayretle karşıladığımız tez önerisinin son güne bırakılması ya da zamanında enstitüye teslim edilmemesi gibi örnekler yerine planlı bir süreç yürüterek önerinizi hazırlamanızın gerekliliğini vurgulamak isteriz. Bu yayın içerisinde öneri formu hazırlama hakkında kapsamlı ve açıklayıcı bilgiler sunacağız.
