Tez Yazma Rehberi Hakkında Akademik Danışmanlık

Akademik çalışmalardan tez, dönem projesi ya da makale gibi çalışmalar meydana getirmek pek çok kişinin düşündüğünün tersine zordur. Tez yazma rehberi isimli bu doküman ile söz konusu zorluğu aşmanın çaresine bakacağız. Böylelikle bu tür içerikler sizin korkulu rüyanız olmayacaktır. Elbette elimizde sihirli bir değnek yok ve size olması gerektiği gibi tez/proje yazım işlemlerini öğretmemiz tek başına yeterli olmayacaktır. Bunun için ciddi seviyede çalışmanız ve yoğun emek sarf etmeniz gerektiğini unutmayınız. Çünkü tezlerde ya da projelerde en temel yapıtaşlarından birisi ortaya emek koymaktır. Aksi takdirde bilinen kestirme ya da kolay yol söz konusu değildir.

Tez Yazmaya Nereden Başlanır?

Giriş yaptığımız konu itibariyle belki de insanların harekete geçmelerinin en zor olduğu noktadır (daha doğrusu geçmedikleri görülmektedir). Çok fazla kişi tez yazmaya nereden başlanır diye merak ediyor ve bu gereksiz detaya o kadar takılıyor ki, bir bakıyor ki aylar geçmesine rağmen tez yazım işlemlerine hala başlamamış. En kötü karar kararsızlıktan nasıl iyi ise, herhangi bir noktadan tez/proje işlemlerine adım atmak o denli mühimdir. Kısacası sonraki başlıkta değinecek olduğumuz bu konuda en son söyleyeceğimizi ilk önce söyleyelim: Canınızın istediği kısımdan başlayabilirsiniz. Eğer ki ben en verimli yöntem üzerinden ilerlemek istiyorum derseniz bizim anlatacak olduğumuz sistem üzerinden ilerlemenizi öneririz.

Tez İçin En Doğru Başlangıç Hangisi?

Genel tercih çalışmayı meydana getiren kişinin kendisine bağlı olmakla birlikte, tez için en doğru başlangıç hangisi derseniz, bize göre ilk olarak literatür kısmı ile yöntem kısmını doğru biçimde tasarlamak olacaktır. Çünkü bu parçalar birbiri ile ilişkili olmazsa ilerleyen aşamalarda sorunlarla karşılaşmanız kuvvetle muhtemeldir. O halde sizin ilk başlangıçta konu belirlemeniz gerekiyor. Konuyu belirlerken araştırma yöntemine karar vermelisiniz. Aynı zamanda araştırma yöntemi için kullanılacak ölçekleri netleştirmeniz gerekiyor. SPSS veri analizi belki teknik olarak en zor kısım olabilir ancak bunu yalnızca maddi kaynaklarla dahi çözümleyebilirsiniz. Ancak ölçeğiniz sizin amacınıza uygun ölçümleri yapamayacak olursa, tekrar başa dönmeniz ya da konu değiştirilmesi dahi söz konusu olabilir. O halde hemen tez yazım işlemlerinin başında araştırmanın yöntemini netleştirirsek, bu basit işlem sayesinde yüksek lisans tez yazım aşamasıyla alakalı önemli problem yaşamamayı garanti edebiliriz. Başlığımız, araştırmanın yöntemi ve ankete karar verdiğimize göre artık sürekli okuma yapmalıyız. Konuyla ilgili içindekiler kısmını oluşturduk ve danışmandan onay aldıysak artık bizim tezimizle/projemizle alakalı bulduğumuz her şeyi okumalıyız. Elbette tezle alakalı okuma yapıyorsanız bu tek başına yetmez, aynı zamanda okuduklarımızı not almak gerekiyor. Yüksek lisans öğrencilerinin yaptığı en büyük hata notlarını hangi kaynaktan aldığını tüm detayları ile yazmamaktadır. Böyle durumlarda olası noksanlık ya da tezde daha derine inmek istenmesi gibi durumlarla alakalı sorun yaşarsınız. Sorun yaşamamak için sayfa numarasıyla birlikte not alınız. Tüm bunların yanında tez/proje yazmayla alakalı kalan birkaç önemli noktayı aşağıda maddeler halinde yazıyoruz.

• Literatürle alakalı okuma-not alma işlemlerini yaparken aynı zamanda karar verdiğiniz araştırma yöntemini uygulamaya başlamalısınız.
• Yani anket belirli ise veri toplama işlemini aynı anda yapınız.
• Verileri toplamak için anketi Google Forms üzerinde tasarlayıp ilgili kimselere link gönderebilirsiniz (veya alternatif platformlar olabilir).
• Artık zaman ilerliyor ve tez hazırlama noktasında önemli düzeyde okuma yaptıysanız kabaca aldığınız notları temize çekmeniz önerilir.
• Ortalama olarak 15-20 sayfa ilerleme neticesinde danışman onayına sunmanız önerilir.
• Danışmandan gelen revizeleri yerine getiriniz.
• Aradan geçen 1-2 ayda araştırma verileri hazır ise analiz işlemlerine başlanabilir. Elbette artık literatür kısmı bitmiş olmalıdır.
• Veri yapısını kontrol edip yapılacak analizleri onay için danışmana öneriniz.
• Varsa revize taleplerini dikkate alınız ve analizleri yapınız.
• Analiz sonrasında tekrar onay alınız.
• Artık literatürle yöntemi birleştirme vakti geldi. Tartışma, özet, sonuç gibi kısımları yazmak suretiyle işlemleri tamamlayınız.
• Her şey tamam ise enstitünüzün yazım kılavuzunu temin etmek suretiyle tez formatı düzenleme (tez dizgi) işlemlerini Word ortamında yapınız.
• En güncel tez/proje/makale yazım kılavuzunu kullandığınızdan emin olunuz.

Akademik Çalışmalar Meydana Getirirken Dayanak Göstermek Durumundasınız

Aslında akademik çalışmaları akademik çalışma yapan kaynak göstermektir. Bazı kimseler buna ne gerek olduğunu düşünüyor. O halde bunlar akademik çalışma değil, deneme türü yayınlar olurdu. Bilimsel veriler ortaya konulacaksa bunun için yapılması gereken dayanak yani kaynak göstermek olacaktır. Aksi durumda kabul edilebilir olmaz. Bu durumda tez veyahut yüksek lisans dönem projesi meydana getirmek isteyenler kendilerine ait olmayan her cümlede mutlak suretle referans göstermek durumda olduğunu anlıyoruz.

İntihalden Kaçınmak

Ülkemizde akademik camiadaki kimselerin hemen hemen 70-80’ler düzeyinde bu konudan bihaber olduklarını düşünüyoruz. Üstelik kötü olan intihalden kaçınmak hakkında akademisyen olmasına rağmen bilgisi sınırlı/hatalı olan pek çok kimse olduğu gerçeğidir. Ünlü olmadığı için atıfları değiştirilenler mi ararsınız, unvanı daha alt kategoride olduğu için kaynakçadan çıkarılan mı? Aynı meslek mensupları olmalarına rağmen birbirlerini desteklemek yerine kötüleme eğiliminde olan o kadar çok kimse var ki. Her neyse tez hazırlama aşamasında intihalden kaçınmanın altın kuralı, bir yerden tek kelime dahi bilgiyi teze/projeye aktarıyorsanız kaynak göstereceksiniz. Aksi durumda bu riski minimize edemezsiniz. Kesinlikle kopyala yapıştır yapmayacaksanız. Tabii ki kaynak göstermek suretiyle birebir alıntı göstereceğiniz yerde kopyala-yapıştır yapabilirsiniz. Tez yazma rehberinde anlatılmak istenen referans göstermeden bu işlemin yapılmaması gerektiğidir.

Tez Yazarken Doğrudan Alıntı Nedir?

Aslında isminden anlaşılacağı gibi tez yazarken doğrudan alıntı, incelediğimiz kaynaktaki bilgiyi %100 tam manası ile orada yazdığı gibi kendi akademik çalışmamıza aktarmamızdır. Genellikle gözle fark edilebilir biçimde normalden farklı yazılması talep edilir. Örneğin birkaç punto daha küçük, italik olarak yazılması veyahut mevzubahis ifadenin tırnak içine alınması şeklinde.

Dolaylı Alıntı Hakkında Bilgiler

Yine üst başlıkta olduğu gibi dolaylı alıntı hakkında bilgiler isminden anlaşılmaktadır. En yalın biçimde herhangi bir kaynaktan elde ettiğimiz bilgiyi, orada anlatılan halinden farklı olarak tamamen kendi zihnimizden kurduğumuz cümlelerle anlatmak işlemi dolaylı alıntıdır. Ancak düşünce bize ait mi? Hayır! Bu durumda yine doğrudan alıntı konusunda olduğu gibi ilgili kaynağa atıflarımızı mutlaka yazıyoruz.

Araştırma Yöntemi Seçmek

Bu başlık son kısımlara yakın olmasına rağmen aslında konu belirleme aşamasında netleştirilmesi gereken durumdur. Araştırma yöntemi seçmek için başlığı kaba taslak dahi olsa belirlemek mühimdir. Başlık genel manada ortaya çıktığında anket uygulayacağımızı varsayarsak, konumuzla ilgili ölçeklerin olup olmadığı araştırılır. Bunun için YÖK Tez Merkez, Dergipark, TOAD ve diğer platformlarda araştırmalar gerçekleştirilir. Mümkünse tam manası ile örtüşen, değilse konumuzla yakından ilintili ancak belirli düzeyde farklı ölçeklerde danışmanın onay vermesi şartı ile kullanılabilir. Eğer ki uzaktan yakından alakalı anketler bulamıyorsak konu başlığını revize etmek gerekir. Aslında ölçeğimize uygun konu belirliyoruz ifadesini kullansak yanlış olmayacaktır.

Veri Toplama İşlemleri En Doğru Nasıl Yapılır?

Araştırmanın yöntemine karar verdik, konu başlığımız hazır ve biz literatürü yazmaya başladık bile. Devamında artık veri toplama işlemleri en doğru nasıl yapılır derseniz, bildiklerimizi kısaca özetleyelim. Aşağıda maddeler halinde SPSS veri analizine geçmeden önce veri toplama noktasında dikkat edilmesi gerekenleri paylaşıyoruz. Bunlar:

1. Katılımcıların bizim amacımıza uygun kişiler olduğundan emin olmalıyız. Kolay ve hızlıca veri toplamak adına alakasız kimseler araştırmaya dahil edilmemelidir. Bu tür davranışlar hem araştırma güvenilirliğinin düşük çıkmasına sebep olur hem de yüksek lisans düzeyi tez yazan öğrenciye yakışmaz.
2. Aynı kimseler çok sayıda anket doldurmamalıdır, 1 kişi bir kez ankete katılmalıdır. Kısacası tez anket kısmında manipülasyon olmamalı.

• Yasal olarak sorun teşkil edecek kimseler araştırmaya dahil edilmemelidir (örneğin 18 yaşından küçükler araştırmaya dahil edilemez).

1. İşyerinde vs. anket doldurulması isteniyorsa insanların iş yapmadıkları bir anda ancak mola saatlerinde de olmayacak biçimde sakince doldurmaları talep edilmelidir. Diğer şekilde baskı oluşur.
2. Araştırmaya dahil olanlara zaman veya araştırmaya dahil olması gibi konularda baskı yapılmaz.
3. Katılımcıların samimi yanıtlar vermesi rica edilir.

• Mümkünse dijital platformlar üzerinden veri toplanmasını öneriyoruz. Çünkü tezlerde SPSS veri analizi yaparken çok fazla eksik veri ile karşılaşıyoruz. Oysa dijital uygulamalarda soru zorunlu seçildiği takdirde onu işaretlemeden başka soruya geçemiyorsunuz.

Tezin Tamamlanması ve Formatlanması

Literatür, istatistik veri analizi, bulgular ve sonuçlar hazır olduğuna göre artık yüksek lisans tez teslim zamanının geldiğini düşünebiliriz. Tezin tamamlanması ve formatlanması neticesinde enstitüye teslim edilmesi gerekiyor. Format konusunda 2022 yılı içinde bulunduğumuz düşünülürse, söz konusu durum artık can sıkıcı bir hal almaktadır. Sürekli değişen kılavuzlar, en basit sorunlar nedeniyle geri dönen tezler ya da dönem projeleri, inceleme yapan kimselerin can sıkıcı tavırları/konuşmaları tez dizgi konusunda gereksiz detayların meydana gelmesine etki etmiştir. Elbette enstitülerde bir düzen ve intizam olması doğaldır. Bunun neticesinde yüksek lisans tezleri ve yüksek lisans dönem projelerinde her enstitünün kendisine göre düzen getirmesi normal karşılanıyor. Ancak görüyoruz ki geri bildirimi yazmanın, söz konusu problemi düzenlemeden daha zor olduğu durumlarda neden öğrenciler uğraştırılmaktadır. Son olarak bildiğiniz üzere, tez/proje gibi akademik çalıştaylar ağırlıklı olarak Microsoft Word programında yazılmaktadır. Ancak mevzubahis yazım kılavuzlarını hazırlayanların büyük kısmı galiba bu programı kullanmayı bilmiyor. Bilmiyor diyoruz çünkü pratikte mümkün olmayan taleplerde bulunuyorlar.

Yüksek Lisans Tezlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Buraya kadar anlatılanları dikkate aldıysanız aslında temel manada problemlerin önüne geçebileceksiniz. Yüksek lisans tezlerinde dikkat edilmesi gerekenler hususunda ek olarak aşağıda birkaç maddeye daha değineceğiz. Bunlara da uyarsanız sorunsuz biçimde tez teslim aşamasına ulaşabileceksiniz. Aslında akademik çalışmalarda sorunsuz gibi ifadeler kullanmak doğru olmayacaktır. Çünkü sorunlar mutlaka suretle çıkacaktır ancak mühim olan bunları nasıl kontrol edip aşacağımızdır. Kısacası en ufak problemde moral bozmayınız ve bunu doğal karşılayınız.

• Danışman, danışman ve danışman. Hep söylediğimiz gibi kötü tez yazarsınız danışman onaylar, ülkenin en güzel tezlerinden birisini yazarsınız ve uzatma alabilirsiniz. Kısacası tez/proje yazım işlemlerinde çok mühim olan süreci ciddiye almanızı ve danışmanla her aşamada görüşmenizi öneriyoruz. Tüm yapılanlarla alakalı düzenli olarak kendisini bilgilendiriniz ve revize taleplerini dikkate alınız.
• Tez yazım döneminde tüm yaptıklarınızı kayıt altına alınız. Tez hazırlama işlemleri genelde 1-2 yıllık süreler içermesi nedeniyle kaynaklar kaybolmaktadır. Oysa sizden düzeltme talep edilirse o kaynağa ulaşamazsanız sorun olur. Günümüzde kaynağa ulaşmak zor değildir ancak sayfa numarası dahil olmak üzere, tüm bilgiler kayıt altına alınmalıdır.
• Ulaşılan kaynakları da benzer şekilde arşivleyiniz.
• Hemen konu belirleme aşamasında alt yapıyı iyi tarayınız ve kaynak problemi olan konulardan uzak durunuz.
• Yine işin başında tez konusu belirlerken idealist olmak mı yoksa ortalama bir tez/proje yazıp mezun olmak mı? Bu soruya yanıt verip ona göre plan yapınız ve yazım aşamasında mevzubahis plana sadık kalınız.
• Çok uzun sayfalarda tez ya da yüksek lisans dönem projesi yazmaya çalışmayınız. Asgari sayfa sınırında yazınız. Çünkü fazladan yazdığınız her cümle sorumluluğunuzu artıracaktır.
• Yalnızca tek danışmandan geri bildirim alınız. Birden çok olursa her kafadan bir ses çıkar ve siz teziniz için fazladan emek harcarsınız.
• Danışman kontrolü önemli olmakla birlikte, her söylediğini koşulsuz yerine getirmeniz beklenmez. Yeri geldiğinde tez/proje ya da makaleniz hakkında danışmana karşıt görüş iletebiliyor olmanız beklenir.
• Benzer şekilde tez hazırlık işlemlerinde birden çok kişiden görüş almayınız. Tabii ki pek çok kişi ile görüşebilirsiniz ancak nihayetinde yalnızca bir kimsede karar kılınız ve ondan sonra sadece onun görüş ve önerilerini dikkate alınız. Aynı durum istatistik veri analiz aşaması için de geçerlidir.

Tez yardımcı kaynak inceleyin: Tez Sunumu Nasıl Hazırlanır?