Tez İçin Kaynakça Hazırlama: Bilimsel Referanslar Nasıl Düzenlenir?
Akademik çalışmalarda referans göstermek en önemli noktadır. Bu tür çalışmaları normal deneme yazılarından ayıran en mühim özellik bilgilerin bir kaynağa dayandırılarak ortaya konulmasıdır. Ancak bu şekilde bilimsel bir çalışmadan söz etmek mümkün olduğundan dolayı en basit ödev ya da tez çalışmasında dahi kesinlikle bilgilere bir referans gösterilmek durumundadır. Örnek vermek gerekirse suyun 100°C’de kaynadığını hemen hemen herkes bilmektedir. Ancak bir bilimsel çalışma içerisinde bu bilgiyi ortaya koyduğunuzda mutlak suretle kaynak göstermek durumundasınız. Kaynak gösterme konusuyla ilgili ülkemiz Türkiye genelinde yeterli bilincinin oluşmadığını düşünüyoruz. Uluslararası istatistiklere bakıldığında maalesef ki intihal konusunda dünyada en başlarda yer almaktayız. Elbette kasti olarak bilgi hırsızlığı yapılan konular olduğunun farkındayız. Ancak çoğunlukla bilimsel çalışmalarda yeterli bilgi olmadığından dolayı bilgi hırsızlığı yani intihal yapılmaktadır. Bunun pek çok nedeni bulunmakla birlikte inceleme konumuz olmadığından dolayı neden intihale düşüldüğüyle alakalı bilgileri paylaşmayacağız. Burada mühim olan basit birkaç bilgi etrafında tez için kaynakça hazırlama: Bilimsel referanslar nasıl gösterilir konusudur. Dolayısıyla bu bilgiler etrafında akademik çalışmalarda referansların gösterilmesi ve bunların kaynakçaya ne şekilde aktarılacağı ortaya konulacaktır. Sonuçta kaynak göstermek ücretsiz olduğundan dolayı insanların neden bu işlemden kaçındığını anlamak zor görünmektedir. Burada temel mantık üst kısımda ifade edildiği gibi yeterli bilgi olmadığından dolayı kasti olmadan bilgi hırsızlığı yapılmadığını düşünüyoruz. Bu yayını incelemeniz neticesinde temel manada kaynak nasıl gösterilir ve doğru şekilde nasıl kaynakça meydana getirilir konuları hakkında bilgi sahibi olacağınızı düşünüyoruz. Aşağıda içindekiler kısmı görülmektedir. Makale içerisinde temel manada kaynak taraması yapma, enstitü kılavuzuna göre ilerleme, kullanılan yöntemi danışmanına onaylatma, yazım ilkelerine bağlı kalma, metin içi ve kaynakça yazımına özen gösterme, kaynakları arşivleme ve düzenleme ile kontrol etme gibi alt başlıklar halinde konuyu detaylandırmaya gayret göstereceğiz. Burada anlatılanlarla alakalı varsa sorularınıza iletmek için bizimle irtibat haline geçebilirsiniz.
İçindekiler
İçindekiler……………………………………………………………………………………………………. 2
- Kaynak Taraması Yapma………………………………………………………………………. 2
- Enstitü Kılavuzuna Göre İlerleme…………………………………………………………… 3
- Kullanılan Yöntemi Danışmana Onaylatma……………………………………………… 4
- Yazım İlkelerine Bağlı Kalma………………………………………………………………… 4
- Metin İçi ve Kaynakça Uyumuna Özen Gösterme…………………………………….. 5
- Kaynakları Arşivleme……………………………………………………………………………. 6
- Düzenli Aralıklarda Kontrol Etme…………………………………………………………… 6
1. Kaynak Taraması Yapma
Bilimsel bir araştırmada öncelikle yapılacak işlem kaynak taraması aşamasıdır. Henüz konu dahi belirlenmemişken literatür altyapısının taranması ve konuyla ilgili yeterli kaynak olup olmadığının tespit edilmesi en doğru ve pratik yöntemdir. Çünkü konu belirlerken pek çok insan herhangi bir araştırma yapmamakta ve literatüre bakmadan konu belirlemektedir. Oysa ileride yeterli kaynak bulunmadığından dolayı konu çıkmaza girebilir. Bu gibi durumlarla karşı karşıya kalmamak adına öncelikli olarak sizin çalışmayı düşündüğünüz konuyla alakalı amacınıza hizmet edecek düzeyde kaynaklar olup olmadığı son derece önemlidir. Pek çok öğrenci bunu ilerleyen aşamada yapıyor olsa dahi bize göre konu başlığı seçimi aşamasında kesinlikle kaynak taraması yapılmalıdır. Eğer yeterli kaynak bulunmuyorsa ilgili konu revizyona uğratılmalı veya tamamen değiştirilmelidir. Özellikle de araştırma yöntemi ve konu başlığı birlikte değerlendirildiğinde sizin hedeflediğiniz sonuca gidecek şekilde kaynakların bulunduğuna emin olmanız gerekir. Örnek vermek gerekirse literatürde yeterli kaynak bulunuyor olmasına rağmen araştırma yöntemiyle alakalı uygun bir anket bulunmadığı taktirde yine yukarıda ifade edildiği gibi konuyu revizyona uğratmanızı öneririz. Unutmayın ki araştırmanın yöntemi literatür kadar önemli bir kısımdır.
2. Enstitü Kılavuzuna Göre İlerleme
İkinci adıma gelindiğinde ise kaynakça hazırlanma aşamasında kesinlikle enstitü kılavuzuna göre ilerleme yapılmalıdır. Bunun için genel manada farklı yöntemler söz konusu olsa dahi olması gereken sizin ilgili enstitüdeki yazım kılavuzuna uygun olan formattır. Eğer sizin enstitünüz hangi formatı istiyorsa onun üzerinden ilerlemezseniz problem yaşamanız kuvvetle muhtemeldir. Sorun çıkan bir diğer önemli adım ise bazı enstitülerinin yazım kılavuzunda birden farklı kaynak gösterme metodu kabul etmesidir. Ancak bunlardan hangisinin tercih edileceği tamamen danışman öğretim üyesine bağlı olduğundan dolayı kendisi ile görüşmek suretiyle hangi yöntemi tercih ettiğini mutlak suretle öğreniniz. İşlemler tamamlandığında kaynak yöntemleri arasında önemli düzeyde farklılıklar bulunduğundan dolayı ciddi bir emek ve zaman kaybına uğramanız mümkündür. Böyle bir durumla karşı karşıya kalmak istemediğimizden dolayı eğer ki yazım kılavuzunda birden farklı alternatif kaynak yöntemi kabul ediliyorsa mutlak suretle danışmanın hangisini tercih ettiğini öğreniniz. Kullanacak kaynak yöntemi belirlendiğine göre artık kılavuza uygunluk açısından değerlendirme yapılmalıdır. Kaynakça yazarken kılavuzdaki örneklerden de faydalanmak suretiyle ilgili metodun uygunluğu kontrol edilmelidir. Örnek vermek gerekirse günümüzde yaygın biçimde kullanılmakta olan APA formatı aslında pek çok üniversitede farklı şekilde uygulanmaktadır. Örnek vermek gerekirse APA 7 formatında kesinlikle koyu puntoda bir yazı söz konusu değildir. Ancak bizim gözlemlediğimiz üzere bazı üniversitelerin yazım kılavuzlarında çeşitli kısımların koyu puntoyla istendiği gözlemlenmiştir. Kısacası ezberden ziyade yazım kılavuzundaki somut örnekler üzerinden ilerleyerek kaynakçayı meydana getirmek doğru bir yaklaşım olacaktır. Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta ise APA formatında istenmiyor olsa dahi sayfa numarasının metin içerisinde gösterilmesidir. Eğer sayfa numarası eklenmezse olası problem durumunda, bilginin nereden elde edildiğini bulmak son derece zorlu ve zahmetli olmaktadır. Bu sebepledir ki mutlak suretle ilgili kaynağın sayfa numaralarını yazınız. Israrla silmeniz isterse tez teslim aşamasında birkaç dakika içerisinde bu sayfa numaralarını silebilirsiniz.
3. Kullanılan Yöntemi Danışmana Onaylatma
Temel manada üst kısımda bahsetmiş olsak dahi bazı üniversitelerde ya da enstitülerde alternatif birkaç farklı yöntem kabul görmektedir. Örnek vermek gerekirse X üniversitesinde hem dipnot yöntemi hem de güncel yöntem olarak ifade edilen APA formatı kabul görmektedir. Burada çalışma sahibi olarak siz dilediğiniz herhangi bir yöntemi seçmekten ziyade, kullanılan yöntemi danışmana onaylatma yoluna gitmelisiniz. Kendisi ile konu belirleme aşamasında yaptığınız görüşmede kılavuzdan ilgili ilgili kısımları paylaşmak suretiyle alternatiflerden hangisini tercih ettiğini öğrenmeniz gerekiyor. Devamında ise hangi yöntemi tercih ediyorsa gerek metin içi kaynak gösterme gerekse de kaynakça yazımı ile alakalı ilgili formatı yazım kılavuzundan takip etmeniz önerilmektedir. Bu husus çok basit olmakla birlikte ciddi bir zaman kaybına neden olabilir. Anlatılan sebeple yüksek lisans düzeyi bir öğrencinin henüz konu belirlerken danışmanla mutabık olması önerilmektedir.
4. Yazım İlkelerine Bağlı Kalma
Tez için kaynakça hazırlama: bilimsel referanslar nasıl düzenlenir konusuyla alakalı dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli husus ise yazım kılavuzundaki tez yazma ilkelerine bağlı kalma hususudur. Burada öğrencilerin birkaç formatla alakalı bilgi öğrendikten sonra tez yazım kılavuzundan hiç yararlanmadığı ve kendi bildiği düzen üzerinden ilerlediği gözlemlenmiştir. Ancak unutmayın ki danışmanınız onaylasa dahi günümüzde format düzeni ile alakalı olarak enstitülerde ilgili birimler bulunmakta ve teslim aşamasında dosyanızı kontrol etmektedirler. Dolayısıyla siz içerik açısından tezinizi kabul ettirmiş olsanız dahi kaynak yazımı kılavuza göre uygun değilse düzenleme talep edilmektedir. Elbette bu telafisi olmayan bir husus değildir ancak neden iş bittikten sonra aynı işi tekrardan düzenlemeye zaman harcasınız? Zamanı verimli şekilde kullanmak bilimsel araştırmalarda son derece önemli olduğundan dolayı sorun ortaya çıktığında değil, henüz işe koyulurken ne şekilde yapılacağını ve doğru yöntemin hangisi olduğunu öğrenmek suretiyle işlemlere başlamanız gerekmektedir. Böylelikle hiçbir durumda boş zaman durumu söz konusu olmaz.
5. Metin İçi ve Kaynakça Uyumuna Özen Gösterme
Kaynak gösterme konusu bildiğiniz üzere metin içi ve kaynakça olarak iki farklı kategoriye ayrılmaktadır. Genellikle metin içinde kısaca yazarın soyadı, sayfa numarası ve eserin yayım yılı gibi bilgiler ortaya konulur. Kaynakçada ise ilgili kaynağı herkesin kolaylıkla bulabileceği şekilde tüm detayları ortaya konulmaktadır. Her iki konu birbirinden farklı olduğundan dolayı yazım kılavuzunda istendiği şekilde ilgili bilgileri ortaya koymanız gerekmektedir. Ortaya koyacağınız bu düzen ve intizam etrafında tüm çalışmayı tamamlamanız beklenir. Diğer taraftan metin içi ve kaynakça uyumuna özen gösterme yine önemli detaylardan birisidir. Başka bir ifadeyle kastedilen metin içerisinde kaç tane kaynak varsa hepsinin eksiksiz olarak kaynakçada yer almasıdır. Tersinden bakıldığında ise kaynakçada yer alan tüm referansların metin içerisinde eksiksiz olarak gösterildiğinden emin olmanız gerekmektedir. Akademik bir çalışmada sizden beklenen yararlanmadığınız hiçbir çalışmaya kaynakça içerisinde yer vermemenizdir. Dolayısıyla da her iki kısmın birbiriyle tutarlı olması ve gerçekten doğru şekilde kullanılan kaynakların dürüstçe yazılmasıdır. Bu ifadede anlatılan dışındaki tüm işlemler dürüst davranış olmayacağından dolayı hiçbir şekilde önerilmez.
6. Kaynakları Arşivleme
Günümüzde imkanlar kolaylaşmış olsa dahi geleneksel bazı yaklaşımları hala uygulamak gerektiğine inanıyoruz. Çoğu görüştüğümüz yüksek lisans öğrencisi kaynakları arşivleme konusuyla alakalı önemli problemler yaşamaktadır. Açıkçası kullandığınız tüm kaynakları bir düzen etrafında kayıt altına almak zor bir işlem olmamakla birlikte doğru çalışma düzeni ile alakalı fikri olmayan pek çok öğrencinin bu konuda sorun yaşadığını gözlemliyoruz. Sizin revizyon durumundaki kaynaklara ihtiyacınız olması ayrı bir durum olmakla birlikte bazı durumlarda doğru şekilde kaynak gösterdiğinizi tespit etmek amacıyla enstitüler kullanılan kaynakları talep edebilmektedir. Dolayısıyla da ihtiyaç olsun veya olmasın her şekilde metin içi ve kaynakça uyumuna özen göstermek önemlidir. Bunu sağlayabilmenin yolu da kaynakları doğru şekilde arşivleme ve kayıt kayıt altına almaktan geçmektedir.
7. Düzenli Aralıklarda Kontrol Etme
Toparlayacak olursak bilimsel çalışmalardaki referansların düzenlenmesi ile alakalı bildiklerimizi genel manada size aktardık. Bu işlemleri yaparken düzenli aralıklarla yukarıda ifade edilen adamları tekrarlamanız olası sorun durumunda kullanılacak düzenleme zamanını minimize edecektir. Günümüzde pek çok insan Microsoft Word formatında otomatik kaynakça oluşturmayı öneriyor olsa dahi biz bunu kesinlikle önermiyoruz. Çünkü oradaki işlemler pratik şekilde sonuçlandırılıyor. Ancak buna rağmen sorun çıktığında sistematik bir problem meydana geldiğinden dolayı sizin söz konusu düzenlemeleri tekrardan yapmanız gerekmektedir. Otomatik kaynakça oluşturmanın en önemli avantajı kolay biçimde kaynakçayı meydana getirilmesidir. Elbette bu durum güzel ancak okulunuzun yazım kılavuzunun Microsoft Word’ün oluşturduğu kaynak gösterme biçimine harfiyen uyması koşulu ile mümkündür. En basit bir parantez farkında dahi bu işlemlerin anlamı olmayacağını önemle vurgulamak isteriz. Son olarak otomatik kaynakçı oluşturmak birkaç saniyelik işlem olmakla birlikte unutmayın ki söz konusu kaynakların her birisini metin içerisine eklerken tüm bilgilerle birlikte programa tanıtmanız gerekmektedir. Dolayısıyla bu işlemi harcayacağınız zamanla biz manuel olarak kaynak oluşturmanızı öneriyoruz. Burada hızlı şekilde reaksiyon göstermeniz ve olası revizyon durumunda kolaylıkla işlem yapmanız mümkündür. Sonuç itibarıyla tez için ya da herhangi bir bilimsel araştırma için kaynak gösterme ve kaynakça hazırlama en önemli aşamalardır. Açıkça ifade etmek gerekirse bu konuyla alakalı ülkemizde danışmanlar da dahil olmak üzere yeterli bilinç olduğunu ifade edemeyiz. Konuyla alakalı kullanmadığı kaynaklara dahi referans gösteren danışmanlar bulunduğu düşünülürse bu konuyla ilgili almamız gereken fazla yol bulunduğunu ifade edebiliriz. Ancak yapılacak eğitim çalışmaları ile birlikte ülke genelinde ortak bir politika izlenirse doğru şekilde referans gösterme konusunda önemle aşamalar kat edebiliriz. Eğer bu işlemleri sağlarsak intihal konusunda dünyadaki olumsuz imajımızın ortadan kaldırılması mümkündür. Böylelikle olması gerektiği gibi minimum hata ile bilimsel çalışmaları ortaya koyabileceğimizi düşünüyoruz. Kendi çalışmalarımızda bu anlatılanlara dikkat ettiğimizi önemle vurgulamak isteriz. Detaylarla ilgili bilgi almak veya profesyonel hizmetlerimizle ilgili ilgili başvuru yapmak için bizimle irtibat kurabilirsiniz.
